STEM ders planı

Konu: Sabit Süratli Hareket

A- Sürat Nedir

Bir cismin birim zamanda aldığı yola sürat denir.
Sürati hesap edebilmek için alınan yolu ve geçen zamanı bilmek gerekir.

Ölçülen her büyüklüğün mutlaka bir birimle belirtilmesi gerekir.

Alınan yol birimi:  santimetre (cm), metre (m), kilometre (km)
Zaman birimi:   saniye (s), dakika (dk), saat (h) olarak ifade edebiliriz.
Sürat birimi: Alınan yol metre, zaman saniye alınırsa sürat birimi metre/saniye olur. Kısaca m/s olarak gösterilir. Alınan yol kilometre, zaman saat alınırsa Sürat birimi kilometre/saat, kısaca km/h olur.

Bir cismin hareketi süresince aldığı toplam yolun, cismin toplam hareket süresine bölümü ile bulunur.

Sürat Formülü

Sürat Birimleri

Birimi m/s, km/h, cm/s,  m/dk olarak kullanılır.
Eğer sürat hesaplanırken verilen değerler farklı birimlerden ise uzunluk ve zaman çevirimleri yapılır.


Yol Birimlerinin Dönüşümü : 1 km = 1000 m,  1 m = 100 cm
Zaman Birimlerinin Dönüşümü : 1 h = 60 dk,  1dk = 60 s,  1 h= 60 dk = 3600 s


Sabit süratli hareket
Bir hareketli eşit zaman aralıklarında eşit yol almasıdır. Hareket boyunca süratinde bir değişiklik olmaz.

Ortalama sürat
 Hareketlinin aldığı toplam yolun, toplam zamana bölünmesiyle bulunur.


Not: Aynı yolu sürati daha fazla olan daha kısa sürede tamamlar.
Formula-1 yarışlarında sıralama turlarında, yarışçılar aynı parkuru daha kısa sürede tamamlamak için çalışırlar.

B- Sürat Çevrimleri

1. 10 m/s kaç km/h dir?

Uzun Çözümü

10 m/s demek  1 saniyede 10 metre yol alındığını gösterir.

1 saniyede 10 metre yol alan, 1 saatte ne kadar yol alır bulalım.

10 m/s süratinde  1 saniyede 10 m yol alır.

1 h (saat) 3600 saniyedir.

3600 saniyede  aldığı yol 3600 x 10 = 36 000 m yol alır.

36000 m = 36 km dir.

1 saatte 36 km yol alır. kısaca 36 km/h'dir.

Özet: 1 saniyede 10 metre yol alan, 3600 saniyede (1h) 3600 x 10 m = 36.000 m (36 km) yol alır.

Kısaca ezberlemek için her zaman 10 m/s = 36 km/h'dir.

2. 36 km/h kaç m/s'dir?

Uzun Çözümü

36 km = 36.000 m

1 h = 60 dk = 60 x 60 = 3.600 s

36 km/h = 36.000 m / 3.600 s = 10 m/s'dir.

Kısaca 36 km/h = 10 m/s

C- Grafikler

Yol-Zaman Grafiği

Hareketli,  hareketi süresince eşit sürelerde eşit yollar alır ve bu nedenle sürati sabittir.

Hareketlinin yol – zaman grafiğinden sürati bulunur. Grafikten seçilen her hangi bir noktanın zaman ve yol eksenlerini kestiği noktalar bulunur. Bu noktalara karşılık gelen değerler sürat formülünde yerine yazılarak sürat hesaplanır.

Yol-Zaman grafiği nasıl çizilir

1. Koordinat sistemi çizilir.
2. X eksenine(yatay) zaman, y eksenine(dikey) alınan yol ve birimleri yazılır.
3. Eksenler bölmelendirilir.
4. Tablodaki veriler grafiğe kaydedilir.
5. Noktalar birleştirilerek grafik oluşturulur.

Alınan yol - zaman grafiği

Sürat - Zaman Grafiği

Hareketli,  hareketi süresince eşit sürelerde eşit yollar alır ve bu nedenle sürati sabittir.
Zaman değişse bile sürat değişmez.
Hareketlinin sürat – zaman grafiğinden aldığı yol bulunur.
Sürat – zaman grafiğinin altında kalan alan hareketlinin aldığı yolu verir.

Sürat-Zaman grafiği nasıl çizilir

1. Koordinat sistemi çizilir.
2. X eksenine(yatay) zaman, y eksenine(dikey) sürat ve birimleri yazılır.
3. Eksenler bölmelendirilir.
4. Tabloda sürat verilmiş ise grafiğe kaydedilir. Alınan yol verilmiş ise her zaman aralığı için sürat hesap edilir.
5.Noktalar birleştirilerek grafik oluşturulur.

Sürat Zaman grafiği

Sürat konusu ile ilgili sorular

 Örnekler

Soru 1. 100 m lik mesafeyi 8 saniyede koşarak rekor kıran sporcunun sürati kaç m/s dir?

Yol = 100 m
Zaman = 8 s
Sürat = ? m/s

Soru 2.  Bir yarış atı 800 m yi 20 s de koşuyor. Bu atın sürati kaç m/s dir?

Yol = 800 m
Zaman = 20 s
Sürat = ? m/s

kaynak: www.fenbilim.net