STEM ders planı

KONU: Solunum Sistemi

A- Solunum Sistemi

Solunum sistemi havadaki oksijenin kana, kanda bulunan karbondioksitinde havaya verilmesini sağlar. Solunum sistemi burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronş, bronşcuk ve akciğerlerden oluşur.

Burun
Soluduğumuz hava burundan alınır. Hava burunda nemlenir ve ısınır. Burundaki kıllar ve sümüksü madde havadaki toz parçacıklarını tutar.Burun aynı zamanda koku alma organımızdır.

Yutak
Ağız ve burun boşluğuyla, yemek ve soluk borusunun birleştiği kısımdır. Burun ya da ağız yoluyla gelen hava yutağa geçer.

Gırtlak
Yutaktan gelen havayı soluk borusuna iletir. Gırtlak kıkırdaktan oluşur ve gırtlağın içinde bulunan ses telleri ile ses oluşumu sağlanır.

Soluk borusu
Üst üste dizilmiş kıkırdak halkalardan oluşur. Soluk borusunun görevi,havanın akciğerlere iletilmesini sağlamaktır. Soluk borusunun içi bir zarla kaplıdır. Bu zar,toz parçacıklarını ve mikropları tutmak için kaygan ve yapışkan bir salgı üretir. Tutulan yabancı maddeler balgam şeklinde dışarı atılır.

Bronşlar ve bronşçuk
Soluk borusu, bronş adı verilen iki, kola ayrılır. Bu kollardan biri sağ, diğeri sol akciğere girer. Akciğerlerde gittikçe incelen birçok dala ayrılarak bronşçukları oluşturur.

Akciğer
Süngerimsi yapıda olan akciğerler biri sağda, diğeri solda olmak üzere iki tanedir.
Sağ akciğer 3, sol akciğer 2 lob (Parça) dan oluşmaktadır.
Sol akciğerin küçük olmasının nedeni burada kalbin bulunmasıdır.
Akciğerlerin yapısında,çok ince duvarları olan alveoller bulunur.
Alveollerin çevresi çok sayıdaki kılcal damarlarla çevrilidir.
Akciğerle kan arasındaki gaz alışverişi alveollerde gerçekleşir.
Akciğerlerin üzeri plevra adı verilen bir zar ile örtülmüştür.

Diyafram
Soluk alıp verme olayında görevli yapılardan biri diyaframdır.
Diyafram akciğerlerin çalışmasını destekleyen güçlü bir kastır.



Alveoller
Küçük kan dolaşımında, vücutta oksijence fakirleşen kan temizlenmek üzere akciğerlerdeki alveollere taşınır. Alveollerin etrafı kılcal damarlarla çevrilidir. Kılcal damarlardaki oksijence fakir kan alveollerdeki oksijeni alır, karbondioksidi alveollere verir. Oksijence zengin kan akciğer toplardamarı ile kalbe dönerek tüm vücuda dağıtılır.

Soluk alma ve verme

Diyafram soluk aldığımız zaman kasılarak düzleşir ve akciğerlerin tabanını aşağıya doğru çeker. Bu sırada kaburgaların arasında bulunan kaslar kasılarak göğüs kafesinin genişlemesine yardımcı olur. Böylece akciğerler soluk borusundan gelen havayı içine alır. Soluk verme sırasında diyafram ve kaburga kasları gevşer, göğüs kafesi daralır. Akciğerler eski haline döner. Böylece akciğerlerdeki hava da dışarı çıkmış olur.

B- Solunum sisteminin sağlığı

Hava kirliliği, sigara ve alkol kullanımı, asbest gibi kimyasal maddeler solunumda görevli yapı ve organların sağlığını olumsuz yönde etkiler. Bunun sonucunda bronşit, zatürre, verem, grip, akciğer kanseri, astım gibi bazı hastalıklar ortaya çıkabilir.

Solunum sisteminin sağlığını korumak için neler yapmalıyız.

1. Hava kirliliğinin fazla olduğu yerler gibi sağlıksız ortamlarda nefes alınacaksa mutlaka maske takılmalıdır.


2. Odamızı sık sık havalandırmalıyız.


3. Sigaradan uzak durmalıyız. Sigara en fazla solunum sistemine zarar verir.


4. Grip, nezle, kızamık gibi solunum sistemi hastası kişilerden uzak durmalıyız.


5. Soluduğumuz havayı ağızdan değil, burundan almak gerekir.


6. Egzoz dumanı, fabrika bacalarından ve evlerden çıkan gazlar havayı kirletmektedir. Hava kirliğinin fazla olduğu yerlerde yaşamamalıdır.


7. Bol oksijenli ormanlık alanlarda spor yapılmalıdır.


8. Asbest gibi kansere neden olabilen maddelerden uzak durulmalıdır.

C- Solunum Sistemi Hastalıkları

1. Nezle ve GripBelirtileri birbirine benzer. Virüslerin burun mukozasına yerleşerek, iltihaplanmasından kaynaklanır. Gripten korunmak için grip aşısı yapılmaktadır.

2. Verem (Tüberküloz)Akciğer dokusunun iltihaplanmasıdır. Veremden korunmak için BCG aşısı yapılmaktadır.

3. KabakulakKulak altında bulunan tükürük bezlerinin iltihaplanmasıdır.

4. KızamıkKızamık virüsünün sebep olduğu bulaşıcı hastalık. Korunmak için bebeklik döneminde kızamık aşısı yapılmaktadır.

5. BronşitSoluk borusu ve bronşların iltihaplanması.

6. ZatürreAlveollerin ve akciğer dokusunun iltihaplanması.

7. Zatülcenp (Satlıcan)Akciğer zarının iltihaplanması.

8. Akciğer Kanseri
Sigara gibi alışkanlıklardan dolayı akciğerlerde görülen kanser.

9. Astım
Solunum yolunun daralması ile beraber zor nefes alıp-verme.

10. Sinüzit
Burun çevresinde bulunan sinüslerin iltihaplanması.

11. Su çiçeği
Deride içi su dolu kabarcıklar oluşturan virüs hastalığı.

12. Difteri (Kuşpalazı)
Daha çok çocukların boğazında görülen bakteri hastalığıdır.

13. Boğmaca
Daha çok çocuklarda görülen ateş, kusma ile gerçekleşen bulaşıcı hastalık.

14. KOAH
Daha çok sigara içenlerde görülen sürekli nefes darlığı ve öksürük hastalığı.

15. Burun Kanaması
Dışarıdan alınan darbeyle veya sıcak havalarda damarların genişlemesi ile burun kanaması görülebilir.

16. Nefes Darlığı
Yeteri kadar nefes alamama hastalığı

kaynak : www.fenbilim.net